تنبلی تخمدان یا سندروم پلی کیستیک یک اختلال هورمونی شایع در خانم‌ها است که باعث ایجاد کیست‌های کوچک در تخمدان‌ها، اختلال در قاعدگی، مشکلاتی مانند آکنه و نازایی می‌شود. به طور دقیق علت این بیماری مشخص نیست اما عوامل ژنتیکی و مقاومت به انسولین از دلایل احتمالی این بیماری هستند. در مقاله دکتر زنان و زایمان بیشتر با این بیماری آشنا خواهید شد.
تنبلی تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یا سندروم پلی کیستیک (PCOS) به این معنی است که تعدادی کیست کوچک یا کیست‌های پر مایع در تخمدان رشد می‌کنند. این کیست‌ها مضر نیستند اما می‌توانند موجب عدم تعادل در سطح هورمون‌ها شوند. سندروم تخمدان پلی کیستیک در خانم‌ها موجب تغییر چرخه قاعدگی، رشد بیش از حد مو، افزایش سطح آندروژن، چاقی و آکنه می‌شود. از شایع‌ترین عوارض تنبلی تخمدان می‌توان به ناباروری خانم‌ها اشاره کرد زیرا این بیماری از تخمک گذاری جلوگیری می‌کند. بانوانی که با تخمدان پلی کیستیک باردار می‌شوند سقط جنین، دیابت بارداری، فشار خون بالا را تجربه می‌کنند.
علت ایجاد تنبلی تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در خانم‌ها در سنین باروری است که علت دقیق این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نیست اما تحقیقات نشان می‌دهند این اختلال می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:
عوامل ژنتیکی: شواهد نشان می‌دهد که ژن‌های خاصی می‌توانند با PCOS مرتبط باشند و داشتن سابقه خانوادگی به این بیماری احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
افزایش آندروژن‌ها: در بدن خانم‌های مبتلا به PCOS تخمدان‌ها معمولاً مقدار زیادی آندروژن تولید می‌کنند. این موضوع می‌تواند موجب اختلال در تخمک گذاری و علائمی مانند هیرسوتیسم و آکنه شود.
مقاومت به انسولین: انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید می‌شود و به سلول‌ها اجازه می‌دهد از قند به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. بسیاری از افراد مبتلا به تنبلی تخمدان بدن‌‌شان نسبت به انسولین مقاوم است. این مقاومت باعث افزایش سطح انسولین در خون می‌شود که در نتیجه باعث افزایش تولید آندروژن‌ها در تخمدان‌ها شده و منجر به اختلال در تخمک گذاری می‌شود.
التهاب خفیف: خانم‌هایی که مبتلا به این سندروم هستند دچار التهاب مزمن و خفیف در بدن می‌شوند و این التهاب باعث تولید بیشتر آندروژن‌ها در تخمدان‌ها می‌شود.
اضافه وزن و چاقی: چربی اضافه بدن باعث افزایش تولید آندروژن‌ها و تشدید علائم تخمدان می‌شود.
انواع مختلف تنبلی تخمدان
چهار نوع مختلف از تنبلی تخمدان وجود دارد:
- PCOS مقاوم به انسولین
- تنبلی تخمدان التهاب
- بیماری PCOS پنهان
- بیماری سندروم پلی کیستیک ناشی از قرص
عوارض تنبلی تخمدان چیست؟
تنبلی تخمدان یا سندروم پلی کیستیک می‌تواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد که به دلیل افزایش سطح هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) در بدن زنان بروز کنند. از مهم ترین عوارض تنبلی تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریزش مو
- مشکلات تغذیه
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- خونریزی غیر طبیعی رحم
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- زایمان زودرس یا سقط جنین
- افزایش وزن به ویژه در شکم
- اختلالات افسردگی و اضطراب
- مشکلات پوستی مانند جوش و آکنه
- افزایش فشار خون در دوران بارداری
- بهم ریختن قاعدگی و اختلالات در چرخه قاعدگی
- نازایی و نیاز به درمان‌های تخصصی برای بارداری
- سندروم متالوبولیک که شامل مشکلاتی مانند فشار خون بالا و افزایش سطح چربی خون می‌شود.
این عوارض می‌توانند به شدت کیفیت زندگی افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار دهند و نیاز به درمان مناسب دارند.
علائم تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان معمولاً با عدم تعادل هورمونی همراه است به وِیژه افزایش سطح آندروژن در بدن خانم‌ها که باعث علائمی شبیه به صفات مردانه ایجاد می‌کند و باعث اختلال در چرخه قاعدگی می‌شود. علاوه بر این سطح انسولین در بدن را بالا می‌برد و مشکلاتی مانند افزایش وزن یا بیماری‌های متابولیکی را به همراه خواهد داشت.
علائم شایع PCOS:
- پریود نشدن یا نامنظم بودن چرخه قاعدگی
خانم‌های مبتلا به PCOS معمولاً چرخه قاعدگی نامنظم دارند یا حتی ممکن است ماه‌ها پریود نشوند. برخی از آن‌ها پریودهای سنگین همراه با لخته خون یا خونریزی طولانی مدت را تجربه می‌کنند.
- افزایش وزن
افزایش وزن ناگهانی از نشانه‌های تنبلی تخمدان است. این افزایش وزن بیشتر در ناحیه شکم و میانه بدن اتفاق می‌افتد و این مشکل ناشی از سطح بالای انسولین در بدن است.
- آکنه و مشکلات پوستی
معمولاً به دلیل سطح بالای تستسترون در بدن آکنه به وجود می‌آید. آکنه‌هایی بر روی صورت، کمر یا سینه ایجاد می‌شود.
- پرمویی (هیرسوتیسم)
رشد موهای زائد در بدن در برخی نواحی مانند صورت، سینه، کمر و پایین شکم به دلیل افزایش آندروژن‌ها از علائم این بیماری است. این وضعیت به هیرسوتیسم معروف است و در برخی موارد منجر ریش در آوردن خانم‌ها می‌شود.
- ریزش یا نازک شدن تارهای مو
سطح بالا آندروژن باعث نازک شدن مو یا طاسی غیر طبیعی می‌شود.
- برخی علائم نادر وجود دارند که ازعلائم این بیماری هستند:
- ضخیم شدن پوست در برخی نواحی بدن
- بیماری پوستی هیدرآدنیت چرکی
- کم خوابی یا بی‌خوابی
- تغییرات خلق و خو
- فشار خون بالا
- افت قند خون
- پارگی کیست
- پوست خشک
- خشکی چشم
- کبد چرب
- درد لگن
- سردرد
این علائم از نظر شدت و نوع برای هر فرد متفاوت است اما اگر چندین علامت از این فهرست را تجربه می‌کنید بهتر است برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص و آزمایشات سندروم پلی کیستیک
برای تشخیص بیماری تنبلی تخمدان ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک به بررسی علائم و فشار خون بیمار می‌پردازد و آزمایش‌های هورمونی برای ارزیابی سطح هورمون‌ها و تشخیص تغییرات هورمونی تجویز می‌کند.
از اسکن اولتراسوند برای بررسی تعداد فولیکول‌ها در تخمدان‌ها استفاده می‌شود. همچنین آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون‌ها، غربالگری دیابت و کلسترول بالا انجام می‌شود. در نهایت پس از تشخیص، متخصص زنان بهترین درمان برای کنترل علائم را پیشنهاد می‌دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک به دلیل اینکه علت دقیقی برای آن وجود ندارد تشخیص زود هنگام آن به کاهش خطرات و تسکین علائم کمک می‌کند. اگر علائمی مانند قطع یا نامنظم شدن دوره قاعدگی، رشد موهای زائد، اضافه وزن شدید و آکنه را تجربه کردید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
برای پیشگیری از سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌توان رژیم غذایی سالمی را رعایت کنیم. مصرف مواد غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات از این بیماری جلوگیری می‌کنند. همچنین انجام ورزش منظم و اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل برای سلامتی بدن موثر است.
تنبلی تخمدان به طور مسقیم باعث چاقی نمی‌شود اما مشکلات هورمونی متابولیسم بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مدیریت وزن را دشوارمی‌کند. این تغییرات هورمونی می‌توانند به تدریج منجر به افزایش وزن شوند.
بله، خانم‌های مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌توانند از طریق دارو باردار شوند. تقریبا حدود 80 درصد از بانوان مبتلا به تنبلی تخمدان پس از استفاده از دارو توانسته‌اند باردار شوند.
