یائسگی به عنوان یکی از مراحل طبیعی زندگی بانوان است که باعث تغییرات قابل توجه در بدن و ذهن فرد خواهد شد. این فرآیند نشان دهنده پایان دوران توانایی در تولید مثل و بارداری طبیعی است. همچنین یائسگی نه تنها بر جنبه‌های فیزیولوژیکی بلکه ابعاد روانی و اجتماعی زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین شناخت دقیق یائسگی و درک صحیح ازعلائم و چالش‌های مرتبط با آن به شما در مدیریت بهتر این دوره کمک کرده تا کیفیت زندگی‌تان را حفظ کنید. در مقاله دکتر زنان و زایمان کرمان به بررسی علل، علائم و تاثیر آن بر زندگی بانوان پرداخته‌ایم.
یائسگی چیست؟
یائسگی (Menopause) یکی از مراحل چرخه تولید مثل در خانم‌ها است که همه‌ی خانم‌ها آن را تجربه می‌کنند. یائسگی وضعیتی است که دوره پریودی به طور دائم متوقف خواهد شد و فرد دیگر توان تولید مثل و بارداری طبیعی را نخواهد داشت.
یائسگی یک وضعیت کاملا طبیعی است و معمولا چند ماه یا چند سال قبل از توقف کامل دوره پریودی اتفاق می‌افتد. دوره پریودی با گذشت زمان کاهش می‌یابد یا در برخی موارد به طور ناگهانی متوقف خواهد شد. این دوره به دلیل تغییرات هورمونی با علائمی همراه خواهد بود که با افزایش سن به تدریج تخمدان‌ها تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون را کاهش می‌دهند و این هورمون‌ها در تنظیم قاعدگی و باروری نقش کلیدی دارند.
علت یائسگی بانوان چیست؟
زنان از بدو تولد دارای تعداد محدودی تخمک هستند که با گذر زمان و رسیدن به میانسالی تخمک‌ها به پایان می‌رسند وعامل اصلی آغاز یائسگی کاهش تعداد تخمک‌ها همراه با تغییرات هورمونی خواهد بود.
در این دوره سطح هورمون‌های پروستروژن و استروژن به تدریج کاهش می‌یابند و نتیجه آن توقف دائم چرخه قاعدگی است. از دید بیولوژیکی یائسگی بخشی از فرآیند طبیعی پیری است که بدن را به مراحل جدیدی از زندگی هدایت می‌کند، مرحله‌ای که تولید مثل و بارداری طبیعی دیگر اتفاق نمی‌افتد. دوره یائسگی فرصت مناسبی برای مراقبت بیشتر از سلامت عمومی و بالا بردن کیفیت زندگی را فراهم می‌کند.
علائم اولیه یائسگی در بانوان
علائم یائسگی در هر فردی متفاوت است و معمولاً زمانی که یائسگی به طور ناگهانی رخ می‌دهد این علائم شدیدتر می‌شوند. علائم پیش ازیائسگی و حین یائسگی و بعد از یائسگی از نظر نوع و شدت به طور کلی یکسان هستند. شایع‌ترین علائم اولیه یائسگی شامل موارد زیر است:
- نامنظمی دوره قاعدگی و لکه بینی قبل از یائسگی
- احساس درد هنگام رابطه جنسی
- خشکی پوست، چشم و دهان
- مشکلات بی خوابی
- احساس درد سینه
- نوسانات اخلاقی
- تعریق شبانه
- خشکی واژن
- گر گرفتگی
- تکرار ادرار
پیش یائسگی
پیش یائسگی دوره‌ای است که بدن زنان به تدریج به یائسگی می‌رسد. دراین مرحله تولید هورمون‌ها کاهش می‌یابد و چرخه قاعدگی نامنظم می‌شود. این دوره معمولاً از اواسط دهه 30 یا اواخر 40 شروع شده و 4 تا 8 سال طول می‌کشد.
کاهش استروژن باعث بروز علائمی مانند نوسانات خلقی و مشکلات خواب می‌شود و پس از 12 ماه بدون پریودی فرد وارد یائسگی می‌شود.
پس یائسگی
پس از یک سال از توقف کامل دوره قاعدگی فرد وارد مرحله پس یائسگی می‌شود. در این مرحله علائمی مانند گرگرفتگی در بیشتر زنان کاهش می‌یابد اما برخی از افراد ممکن است تا 1 سال پس از یائسگی همچنان علائم را تجربه کنند. کاهش سطح استروژن در این دوره می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی شود.
علائم ثانویه یائسگی در بانوان
علائم ثانویه پس یائسگی زمانی رخ می‌دهد که علائم پیشین شدت بیشتری پیدا می‌کنند و برخی علائم جدید نیز به آن‌ها افزوده می‌شود. این علائم عبارتند از:
- افزایش وزن
- پوکی استخوان
- گرگرفتگی شدید
- بی اختیاری ادرار
- مشکلات پوست و مو
- مشکلات قلبی وعروقی
- خونریزی غیر طبیعی رحم
- افزایش یا کاهش فشار خون
- تاثیر بر سیستم عصبی و روان
انواع یائسگی
یائسگی معمولاً به صورت طبیعی رخ می‌دهد اما در برخی موارد ممکن است زودتر از زمان معمول اتفاق بیفتد. یائسگی غیرطبیعی زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار یائسگی زودرس شود.
یائسگی طبیعی: با افزایش سن در بازه 45 تا 55 سالگی یائسگی به طور طبیعی رخ می‌دهد. البته زمان دقیق یائسگی می‌تواند تحت تاثیرعواملی مانند ژنتیک، شرایط محیطی و وضعیت سلامتی فرد متغییر باشد. به طور کلی زنان در حدود 51 سالگی یائسگی را تجربه می‌کنند و اولین نشانه‌های ورود به این دوران از اواسط دهه 40 ظاهر می‌شوند.
یائسگی غیر طبیعی: یائسگی زودرس معمولاً بین سنین 40 تا 45 سال اتفاق می‌افتد. این وضعیت را حدود 5 درصد از خانم‌ها تجربه می‌کنند که می تواند شامل عوامل مختلفی از جمله از دست دادن تخمدان‌ها به دلیل جراحی، اختلال در عملکرد تخمدان‌ها و کاهش سطح هورمون‌ها به دلیل بیماری‌های سرطانی یا عوارض شیمی درمانی و غیره باشد. علت اصلی یائسگی زودرس در اکثر موارد به دلیل کاهش تخمک گذاری و افت سطح هورمون استروژن است.
یائسگی مردان
تستوسترون هورمونی است که در دوران بلوغ مردان افزایش یافته و تغییراتی مانند تغییر صدا، افزایش توده عضلانی و رویش موهای بدن را تحریک می‌کند. با افزایش سن سطح تستوسترون و تولید اسپرم به تدریج کاهش یافته به طوری که پس از 30 سالگی سالانه حدود 10 درصد کاهش می‌یابد و این تغییرات با اصطلاح یائسگی مردانه (Andropause) نیز شناخته می‌شود که بخش طبیعی از روند پیری در مردان است.
کاهش هورمون‌هایی مانند تستوسترون، DHAE و ملاتونین می‌‌توانند به بروز تغییرات جسمی متعددی از جمله افزایش وزن، خستگی مداوم، افزایش خطر بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان منجر شوند. همچنین این کاهش هورمونی تاثیرات قابل توجهی بر سلامت روانی و جنسی فرد مانند افسردگی، کاهش تمرکز و کاهش میل جنسی دارند.
نتیجه گیری
یائسگی اگرچه نشان دهنده گذر از یک مرحله مهم زندگی است اما نباید به عنوان پایان دوران سلامتی و فعالیت تلقی شود. با آگاهی از تغییرات جسمی و روانی این دوره و بهره گیری از راهکارهای مناسب برای مدیریت علائم آن می‌توان این مرحله را به فرصتی برای مراقبت بیشتر سلامت و ارتقای کیفیت زندگی تبدیل کرد. اهمیت مشاوره با متخصصان، سبک زندگی سالم و ارتباطات حمایتی با دیگران در این دوره بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. به یاد داشته باشید یائسگی به جای یک نقطه پایان می‌تواند آغازی برای باز تعریف سلامتی و شادی باشد.
